Furor Teutonicus blog | over | volg | teuto | lyme | archief | doneer | todo
🕰️
  ⬩  
✍️ Evert Mouw
  ⬩  
⏱️ 7 min

Vruchtbaarheid (1) :: Duitsland’s onhoudbare groei

Duitsland is de economische steunpilaar van Europa. Zonder Duitsland is de euro verloren. Duitsland kent een gezonde export, een sterke industrie, weinig werkeloosheid, en een zuinige en vlijtige instelling (protestants, zou Max Weber zeggen).

Adam Tooze is het daarmee eens (Foreign Affairs vol. 91 nr. 5, sep/oct 2012, “Germany’s Unsustainable Growth”). Toch gelooft hij niet dat de Duitse groei bestendig is. Hij wijst op meerdere problemen, waarbij ik me zal beperken tot de vergrijzing, de kapitaalvlucht en de staatsschuld.

Adam Tooze, doctor in economische geschiedenis.

Bron: Yale.

Vergrijzing

De Duitse arbeidsbevolking krimpt; de verhouding werkenden / niet-werkenden wordt kleiner als gevolg van de vergrijzing. In 2009 waren er maar drie OECD landen die minder baby’s per vrouw telden. Daardoor wordt het sociale stelsel onbetaalbaar.

Zou meer immigratie een oplossing kunnen zijn? In de jaren ’60 en begin jaren ’70 werden veel gastarbeiders binnengelaten. Veel Duitsers voelen zich ongemakkelijk in de resulterende multiculturele samenleving, waar veel immigranten nog steeds een taalachterstand hebben. De rek is eruit; op dit moment is al 35% van de nieuwgeborenen in Duitsland een kind van immigranten.

Om toch de “workforce” groot genoeg te houden stelt Adam voor dat meer vrouwen moeten gaan werken en dat de staat moet investeren in meer kinderopvang. Dat stuit wel tegen bezwaren van het CDU, de orthodoxe Christendemocraten. Toch is Duitsland bezig te investeren in kinderopvang.

Kapitaalvlucht

Door de goed lopende export is er een kapitaalsurplus. Maar een deel van de goed lopende export wordt veroorzaakt door de monetaire eenheid met de zuidelijke Europese staten (de euro), waardoor de Duitse goederen niet al te duur worden. Dat gaat wel ten koste van de Zuidelijke staten, en is op termijn niet houdbaar.

Het exportsurplus wordt ook niet aangewend voor binnenlandse investeringen, maar wordt door het Duitse bedrijfsleven in het buitenland geïnvesteerd. Ook dat is op termijn onhoudbaar. Tussen 2000 en 2009 werd het werkelijke inkomen van werknemers een procent lager, terwijl belastingen omhoog gaan en er bezuinigd wordt op publieke voorzieningen.

Staatsschuld

Duitsland wil hoe dan ook de staatsschuld beperken en toekomstige generaties niet opzadelen met een hoge publieke schuld. Adam echter beargumenteert dat het nu juist een goed moment is om te lenen, omdat de rente zo laag is en omdat er investeringen nodig zijn juist voor die toekomstige generaties. Zo kan het onderwijs wel een flinke extra investering gebruiken, aangezien het Duitse onderwijs steeds van minder hoge kwaliteit wordt.

Adam stelt dat je op twee manieren een toekomst kunt bieden aan een nieuwe generatie:

Duitsland is nu alleen negatief bezig, wat wel zorgt voor een lage staatsschuld, maar ook voor een minder goede lange-termijn economisch uitzicht en slechter onderwijs.

Analyse

Tot zover een samenvatting van een deel van het artikel van Adam Tooze. Zo lezend lijkt het erop dat Nederland wel erg veel lijkt op het grotere Germaanse broedervolk. Wat kunnen we leren van deze ontwikkelingen, als we het door de invalshoek “vruchtbaarheid” bekijken?

Voor wat betreft het geboortecijfer: de focus bleek eerst te liggen op immigratie, een weg die als onvruchtbaar voor het eigen volk gekenmerkt kan worden; verregaande immigratie vervangt het eigen volk, en daarmee ook de biologische, culturele, historische en linguïstische basis van eenheid van het land. Duitsland lijkt dat inmiddels langzaam te gaan begrijpen.

Maar nu ligt de Duitse focus op het aan het werk krijgen van moeders, wat op zich niet direct onverstandig is, maar wat ook zeker niet in een hoger geboortecijfer zal resulteren, eerder integendeel. Ook is het nog de vraag of de opvoeding van een sterke nieuwe generatie wel gebaat is bij een systeem dat zo bouwt op kinderopvang.

Ik concludeer dat de werkelijke oorzaak van het probleem, dat is een te laag geboortecijfer van de (autochtone) bevolking, maar weinig aandacht krijgt.

Het beleid van Duitse bedrijven om niet binnenlands maar buitenlands te investeren duidt ook op een vruchtbaarheidsprobleem in de Duitse samenleving. Het geloof in eigen groei en eigen (economische) vruchtbaarheid is er kennelijk niet meer. Het willen laten groeien en vermenigvuldigen van de eigen samenleving mag dan door sommigen gezien worden als bekrompen, xenofoob, nationalistisch of wat dan ook — het is wel de basis voor een vruchtbaar gemeenschapsgevoel. Ik concludeer dat zulk een bewustzijn, zulk een “religie van het eigene” niet sterk genoeg is om een kapitaalvlucht te voorkomen. Puur rationeel gezien handelen de in het buitenland investerende bedrijven dan ook juist: het is een kip-en-ei probleem dat alleen politiek doorbroken kan worden.

Voor wat betreft de staatsschuld ben ik het niet helemaal eens met Adam. In zijn artikel stelt hij ook:

A debt brake may bring overall public expenditures in line with revenues. But it is naive to hope that it will get the public sector to shift its attention from short-term to long-term priorities.

Oftewel, Adam zelft geeft al aan dat als het gemakkelijker wordt gemaakt om meer te lenen (met meer staatsschuld als gevolg), dat er dan waarschijnlijk nog steeds op korte termijn gedacht zal worden. Met andere woorden, de realisatie van die positieve lange-termijn investeringen blijven twijfelachtig, terwijl een grondwettelijke beperking op het maken van schulden aantoonbare voordelen heeft op lange termijn. Wat dit punt betreft vind ik de Duitse mentaliteit juist wel vruchtbaar.

Een duurzame samenleving bouwt zo min mogelijk schuld op. Schuld kan alleen opgebouwd worden voor werkelijke investeringen. Dat zijn dus niet de uitgaven die links vaak met het woord “investering” aanduidt, maar werkelijke investeringen die zichzelf op termijn goed terugbetalen.

Een duurzame samenleving is ook biologisch stabiel en moet zorgen voor voldoende nageslacht, afkomstig van de eigen bevolking. Daarvoor zal de politiek randvoorwaarden moeten scheppen. Als gevolg van onder andere de counterculture en de (intellectuele) culturele zelfmoordneigingen is daar te lang te weinig aandacht aan gegeven.

Reacties

✉ Ward de Jager op 2012-09-16

Je hebt kennelijk een ontwikkeling gemist. Duitse vrouwen die ervoor kiezen huisvrouw te worden, krijgen hiervoor van de staat geld. Niet super veel, een paar honderd euro per maand, maar dit is boven op de kindertoeslag. De staat investeert dus in huisvrouwen, openlijk met als reden dat er meer kinderen moeten komen. Goed dat het geld vermoedelijk meer bij laag geschoolden, dus immigranten, terecht zal komen dan bij westerse vrouwen is aannemelijk. Maar dan nog is die 2e generatie al een stuk Duitser en het blijven broodnodige kinderen.

✉ Evert Mouw op 2012-09-17

@Ward: Yep, die ontwikkeling heb ik gemist. Dat lijkt me een verstandige regeling in Duitsland. De kanttekeningen die je plaatst zijn m.i. ook terecht, dus iets om op te letten, maar de regeling lijkt me ook wel een idee voor in Nederland.

✉ JiepMK op 2012-09-18

Het bestempelen van een lage schuld als negatief kan dan wel uit de koker van een gepromoveerde Keynesiaan komen, dat maakt de bewering nog niet juist. Schuld is m.i. per definitie slecht omdat het monetair systeem op termijn altijd als minder stabiel wordt aangemerkt als er veel schulden zijn opgebouwd. Het gaat ook hier om vertrouwen en meer schuld betekent minder vertrouwen.

Investeren tegenover consumeren stellen en daarbij het eerste aanmerken als renderend, klinkt leuk, maar klopt ook niet. Wat er bedoeld wordt is dat de overheid financieel geld uitgeeft na het uitgeven van obligaties. Onderwijs, infrastructuur, ‘economische ontwikkeling’, whatever that means; de overheid zou daar voor moeten zorgen. Het verlagen van de belastingen wordt dan gezien als consumptief, net alsof een consument niet zelf voor onderwijs wil betalen.

De goedkope euro, waarvan de zuidelijke landjes volgens Tooze de dupe zijn geworden?! Ze werden verplicht om te lenen en onze spullen te kopen en wij waren te beroerd om hun export op peil te houden?! Die riedel gooit iedere progressieve econoom eruit vandaag de dag. Alsof de Grieken iets anders produceren dan knoflook en olijfolie. Wat er niet in zit, komt er ook niet uit, Tooze.

Wat Tooze impliciet wel mooi beschrijft is dat de euro nooit welvaartverhogend uit kan pakken voor ons. De EUR is voor ons te goedkoop en voor de knoflook te duur, vanaf dag 1 is de gulden te goedkoop ingewisseld en dus de GDR te duur. Het resultaat is dat wij welvaart gaan inleveren. GR, ES, IT, POR en wie weet welke landen nog meer zullen relatief profiteren, maar dat maakt hun economie nog niet concurrerend, dat is namelijk onmogelijk.

Tot slot dan de vergrijzing en ook daar praat Tooze onzin, hij rekent namelijk in GDP als geheel en niet per capita. Vergrijzing opvangen door het binnenhalen van zelf ook vergrijzende mensen uit landen die nog nooit wat bereikt hebben kun je in zekere zin vergelijken met Keynesiaans economisch beleid; de makkelijkste weg is meestal de verkeerde.

✉ Devon op 2012-09-30

“Het exportsurplus wordt ook niet aangewend voor binnenlandse investeringen, maar wordt door het Duitse bedrijfsleven in het buitenland geïnvesteerd.”

Als er een export surplus is moet er per definitie een uitvloeiing van kapitaal zijn. De geldstromen moeten immers altijd in balans zijn. Een export tekort betekent dat er geld het land binnenstroomt om het import overschot te financieren.


Deze blogpost werd in december 2022 overgezet van WordPress naar een methode gebaseerd op Markdown; het is mogelijk dat hierbij fouten of wijzigingen zijn ontstaan t.o.v. de originele blogpost.