Wilderness Medicine / geneeskunst buiten de bewoonde wereld

Prachtig zijn de bergen, de diepe zee, en de ongerepte bossen! Woest en soms ook gevaarlijk is de natuur waar we zo van houden. Overleven (survival) gaat alleen met de goede training, materialen, conditie, en wat geluk. Want als het fout gaat, wat doe je dan? De huisartsenpost staat niet om de hoek na de volgende boom… Wat doe je als er een paar mensen van je groep door de bliksem getroffen zijn? Wie help je eerst? Of wat doe je als je liefje, kind, buurman of vriend(in) aan komt zetten met een kleine snijwond?

De normale EHBO heeft als doel een slachtoffer zo’n tien tot dertig minuten in leven te houden tot de ambulance komt, of zorgt voor een prachtige pleister of kunstig verband als je ergens een kleine verwonding hebt. De doorsnee dokter krijgt de patiënten netjes verpakt en verzorgd binnen, heeft apparatuur en medicatie bij de hand, en is gespecialiseerd in zijn of haar eigen deelgebied van de geneeskunde.

WMS: Wilderness Medical Society, http://www.wms.org/

Kortom, de standaard medische voorzieningen zijn niet berekend op de problemen die je in de wildernis tegenkomt. Voor meer primitieve omstandigheden zijn er militaire artsen, expeditieartsen, artsen bij hulporganisaties en dergelijke. De kennis was nogal gefragmenteerd. Maar dankzij initiatieven van o.a. bergsportverenigingen, avontuurlijke artsen en Scouting is er steeds meer samenwerking. Drijvende krachten zijn onder meer de universiteit van Utah (een Amerikaanse staat met veel outdoor recreatie) en de Wilderness Medical Society (WMS).

Ze houden zich bezig met geneeskunde onder extreme omstandigheden, bijvoorbeeld hoog in de bergen, in arctische gebieden, of diep onder water. Maar alledaagse problemen als schaafwonden, buikpijn en zonnebrand staan ook op het programma. Alle medische problemen kunnen voorkomen in het oerwoud, alleen kun je niet alles daar oplossen. Daarom is het wanneer en hoe van een evacuatie een belangrijk thema.

Hou je van ongerepte natuur, doe je aan buitensport, ben je breed medisch geïnteresseerd, wil je een cursus eerste hulp met extra’s krijgen, of ben je arts en wil je ook buiten het ziekenhuis vaardig zijn? In al die gevallen zou je je moeten verdiepen in Wilderness Medicine.

Voor verpleegkundigen, artsen en andere medisch geschoolden is de meest bekende cursus de Advanced Wilderness Life Support (AWLS) van ongeveer drie dagen plus een flink cursusboek dat van tevoren gelezen dient te worden. De AWLS is opgezet en erkend door de medische faculteit van Utah en de WMS. In Nederland kun je de cursus volgen bij Outdoor Medicine. Zelf heb ik de afgelopen dagen de AWLS gedaan bij die Nederlandse club en ik ben er zeer over te spreken!

Voor leken zijn er meerdere opties. Ik raad aan om te beginnen met een korte, simpele cursus en na een paar jaar eventueel een langere, meer uitvoerige cursus te volgen.

• Wilderness First Aid (WFA) is een basiscursus van ongeveer twee dagen. Zelf heb ik een niet-erkende WFA gedaan in 2007. Ik adviseer de WFA aan bij Outward Bound België.
• Wilderness Advanced First Aid (WAFA) is een cursus die verder gaat dan de WFA. Afhankelijk van de opleider duurt het vier of vijf dagen. Via Outward Bound België heb ik de WAFA gedaan bij Wilderness Medical Associates (WMA) in 2009. De WMA cursus was prima, met zeer gedreven, humoristische en professionele instructeurs. Ook NOLS biedt de WAFA aan.
• Wilderness First Responder (WFR) is een heel stevige cursus, ongeveer met dezelfde inhoud als de AWLS en meestal ook erkend door de WMS. Een aanrader voor de fanatieke buitensporter en voor mensen die eerste-hulp werk als hobby hebben. Zelf heb ik ’m niet gedaan omdat ik in september 2013 de AWLS heb gedaan (ik heb een beetje universitaire medische scholing gehad), maar de WMS geeft voor de WFR meer accreditatiepunten dan voor de AWLS, ook omdat je in acht dagen nu eenmaal meer kunt oefenen dan in drie dagen.
• Wilderness Emergency Medical Technician (WEMT) is voor mensen die in de VS ambulancemedewerker willen worden plus een uitbreiding en licentie voor buitengebieden. Duurt vier weken en kost veel geld. Overkill voor de mensen die Nederlands kunnen lezen, tenzij je wilt emigreren en zulk werk wilt doen. Ook niet handig voor artsen, want die kunnen de AWLS doen.

Nu heb je alle informatie die je nodig hebt om een cursus te kiezen en je in te schrijven 🙂

Hou ook de website van de Nederlanse organisatie Outdoor Medicine in de gaten. Die jonge organisatie wordt steeds meer de leider op het gebied van Wilderness Medicine in Nederland.

Nog wat algemene informatie over wilderness medicine is te vinden op:

• Wikipedia: Wilderness medicine (practice)
• Wikipedia: Wilderness medical emergency
• Wilderness Medicine Magazine, uitgegeven door de Wilderness Medical Society

Veel plezier buiten!

Deze blogpost werd in december 2022 overgezet van WordPress naar een methode gebaseerd op Markdown; het is mogelijk dat hierbij fouten of wijzigingen zijn ontstaan t.o.v. de originele blogpost.