Tussen twee vuren is openheid kwetsbaar

Mijn opiniestuk Groepsdenken bij de VaccinatieAlliantie en de Denktank Desinformatie van een week geleden maakte nogal wat los, vooral van de zijde van mensen die kritisch waren en zijn over het gevoerde coronabeleid, de Denktank Desinformatie, enzovoorts.

Van de zijde van de mainstream media en organisaties heb ik niets vernomen. Dat is teleurstellend, maar komt niet onverwacht; ik sprak in mijn stuk over groepsdenken al over “in zichzelf gekeerde instituties”. Daarom was ik van plan eerst reacties van de “dissidente” kant te inventariseren, om daarmee later de “officiële” kant actief te benaderen.

Dit stuk is vooral een bespreking van, en bespiegeling op, de reacties die ik van het “wappiekamp” kreeg. De titel start met “tussen”; het is een soort informele tussenstand of ietwat rommelige tussenrapportage aan het social media publiek. Een latere versie moet ik nog flink inkorten.

Bespiegeling vooraf

Op de enorme stapel nog te lezen boeken lag nog een ouwe “Hermetic tablet”, waarin ik het volgende citaat trof: ¹

Christian Rosencreutz falls asleep. In his dream he sees himself in a dark dungeon, fettered with chains. This situation might be a reference to the De Consolatione. Here the protagonist remains in prison throughout the entire book. We find the same images in the description of their situations. The “Tower” (Thurn) is a term of the German text for a dungeon. The same term appears in Latin on the margins – Turris caecitatis, that is the Tower of Babel. (Eugene Kuzmin, 2018)

Ook de Londense Tower deed ooit dienst als gevangenis. Het torenmotief kun je ook vinden bij de Toren van Babel, het streven van de mens naar de hemel, waarin hij zichzelf gevangen zet. Het deed me onwillekeurig toch denken aan het groepsdenken in het huidige establishment. Het artikel van Kuzmin ging ook in op het ontsnappen aan deze gevangenis:

If you want to see the truth in clear light, and follow the right road, you must cast of all joy and fear. Fly from hope and sorrow. When these things rule, the mind is clouded and bound to the earth. (Boethius, ca. 524)

En toen dacht ik aan de reacties van “kritische” burgers op mijn stuk; soms vol boosheid, maar vaak ook vol zorgen voor censuur en totalitarisme, en vol hoop op rechtvaardigheid, hoewel dat soms vermomde hoop op wraak is.

Onbehoorlijke vragen

De lezer kan zich misschien herinneren dat ik de eerste alinea van mijn artikel begon met het woord “prudentie” in de zin, en door liet schemeren dat het stuk niet bedoeld zou zijn om personen mee aan te vallen. Hier nogmaals die eerste alinea:

Tot voor kort heb ik uit prudentie verzwegen dat ik vanaf eind 2019 regelmatig bijeenkomsten van de VaccinatieAlliantie (VA) bijwoon. Ik wil anderen en ook de organisatie niet belasten met mijn uitlatingen en bovendien betrof het besloten evenementen. Vertrouwelijkheid verdienen begint met vertrouwelijkheid respecteren.

Ondanks dat zaten heel wat mensen – waaronder “kritische” artsen en een medisch ethica – bij mij te graven naar wie er dan in de Denktank zat. Soms vonden ze dat een normale vraag en twee personen werden zelfs een beetje boos als ik daar een harde grens aangaf. Er moest rechtvaardigheid komen! Transparantie! Deze mensen bleven in de conflictmodus steken; hierdoor zijn ze niet vrij.

Dit gold niet voor alle de-facto leiders in het kritische kamp. Bijv. neuroloog Jan Bonte hield het puur inhoudelijk en stelde op technisch vlak ook enkele kritische noten, maar vroeg niet door naar personen. Enkele personen verbonden aan De Vierde Golf, waaronder Jona Walk, reageerden prettig, kort, correct en positief.

Transparantie en openheid

Het onafhankelijke Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) pleitte voor meer transparantie bij het ministerie van Volksgezondheid (VWS). Minister Ernst Kuipers wil daar nog niet aan. Hij vreest dat OMT-leden dan niet meer vrij durven te spreken.

Maarten Keulemans reageerde op Twitter in dezelfde trant:

Het is toch ongelooflijk. Grootste natuurramp in een eeuw. Maar we mogen niet weten wat ons bestuur deed. Dat zou de staat maar ‘in gevaar’ brengen.

Hier zijn “wappies” en de “deugsekte” het met elkaar eens. Het stuk hierover op GeenStijl was trouwens hartstikke goed. Ik zou blij moeten zijn, maar ben dat toch niet helemaal.

Het staat buiten kijf dat transparantie noodzakelijk is voor een gezonde democratie waar het bestuur en de besluitvorming controleerbaar is. Wel denk ik dat er vooraf duidelijkheid moet zijn over die transparantie; als mensen in een besloten en vertrouwelijke omgeving discussie met elkaar gevoerd hebben, mogen ze er ook op vertrouwen dat die gesprekken vertrouwelijk blijven. Het achteraf breken van beloften en afspraken is niet kies en dient m.i. ook niet het vertrouwen in kringen in en rond het openbare bestuur.

Om het wat platter te zeggen: Als je niet van tevoren afspraken maakt over naaktfoto’s, dan is het online zetten van wraakporno nou niet echt prudent te noemen.

VWS geeft ook als argument dat bij openbaarmaking veel experts geen advies meer durven geven door in bijv. het OMT te participeren. Dat vind ik eigenlijk maar een matig argument; angst is een slechte raadgever, en raad van angstige mensen is wellicht niet het beste advies. Maar die openheid moet m.i. vooraf geregeld zijn, zodat mensen en adviezen niet met de kennis van later nog eens gefileerd worden.

Mogelijk komt hier bovenop dat ook namen en verslagen van de VaccinatieAlliantie en Denktank Desinformatie openbaar gemaakt worden. Hiervoor geldt hetzelfde; transparantie moet je vooraf regelen, niet achteraf; dan schendt je verwachtingen en vertrouwelijkheid.

Hier komt bij dat transparantie en openheid soms gevraagd worden met een wraakmotief, wat ik hieronder verder toe zal lichten. Zeker vanuit de hoek waar erg veel kritiek was op het beleid en de overheid is er een merkbare wens om de verantwoordelijken te namen & shamen (of erger). Ik denk niet dat zoiets tot een constructieve dialoog zal leiden. Het doel is wat mij betreft: sterkere instituties en minder groepsdenken. Critici kunnen daarbij een nuttige rol vervullen.

Wantrouwen, maar overwegend positieve reacties

Het wantrouwen bij een deel van de critici doet me een beetje labiel aan. De volgende voorbeelden zijn anekdotisch uit mijn ervaringen van de afgelopen week. Ik zal vermijden personen te noemen.

• Een WOB-er blokkeerde me op Twitter, zonder dat we enige vorm van contact of discussie hadden.
• Een medisch consultant nam per DM contact op, we wisselden telefoonnummers, hadden bijna een uur een goed telefoongesprek. Zonder dat er daarna communicatie geweest was, werd ik enkele dagen later geblokkeerd op social media.
• Een blogger gaf een samenvatting van mijn artikel en verwijderde dat weer i.v.m. een opinie van 25 jaar geleden. Begrijpelijk op persoonlijk vlak, en hij bleef ook vriendelijk, maar het is ook indicatief voor valkuilen op de weg.
• Een arts deelde een bericht van mij, maar vroeg ook enigszins dwingend om het geven van namen en plaatste een nog net niet vijandige reactie. Ik zou het samenvatten als ambivalent positief.

Het betreft in bovenstaande voorbeelden allemaal personen met veel volgers die soms ook hoger en/of medisch zijn opgeleid. Ik vond het weinig hoopgevend voor een constructieve dialoog. Ik zal in een vertrouwelijk bericht ook VWS het advies geven met deze personen niet actief zelf de dialoog te initiëren. Zoals eerder gezegd, gold dit lang niet voor iedereen. Er waren veel mensen die het doel van mijn stuk misschien wel beter onder woorden wisten te brengen dan ikzelf. Twee reacties die ik kreeg op Twitter illustreren dit:

• Marco: “Begrijp je inzoverre wel, ik vond een goed stuk, wat de dialoog zocht. Mensen zijn ook verbitterd geraakt in de afgelopen jaren. Het heeft veel schade aangericht, waaruit zoveel negatieve energie komt. Het gaat maar door in andere extremen zoals Oekraïne en klimaat.”
• Bart: “Twitter is in de C crisis wel de uitlaatklep bij uitstek geworden om negativiteit te ventileren, en aangezien we in de nasleep zitten zal dat nog wel een tijdje aanhouden vermoed is. Nuance is moeilijk in 180 tekens”

Ik kreeg opvallend veel instemmende reacties binnen. De kritiek die ook op “wappies” had werd relatief goed getolereerd. Ook kwamen twee mensen met een wat langere persoonlijke email die vooral op medisch-technische dingen ingingen. De positieve reacties uit “wappieland” waren pakweg een factor twintig talrijker dan de negatieve; echter de negatieve kwamen vooral van de de-facto voortrekkers. Omdat deze mensen de groep min of meer vertegenwoordigen wil ik er toch even nader aandacht aan geven.

Recent trauma en labiliteit

Een aantal van de “kritische” de-facto voortrekkers kwam in het begin van de coronapandemie met constructieve kritiek en soms ook opbouwende oplossingen en inzichten. Die zijn in de maalstroom van de crisis al snel neergesabeld. Eerlijk gezegd is dat voor een deel ook onvermijdelijk; in het begin van een crisis is er weinig praktische en emotionele ruimte voor debat. Hoe dan ook, vaak waren het mensen met veel vertrouwen in instituties en media.

Zelf had ik rond 2005 al gesprekken over de dalende kwaliteit van de media met mijn docent politiek en media, Willem Breedveld, een bekend parlementair journalist. Maar wie pas tijdens corona de staat van de media leerde kennen kreeg wel even een schrikreactie. Het is als iemand die onverwacht klappen krijgt; het vertrouwen komt niet snel meer terug en de vlucht-vecht modus zal snel geactiveerd worden.

Het evenwicht is verstoord en je zoekt een nieuw evenwicht; je wankelt soms, je zwaait wat met je armen, je bent zeg maar nog wat labiel. Het vinden van een nieuwe stabiliteit heeft tijd nodig. Ondertussen raast de trein wel door.

Mogelijk ook een rol spelen zgn. trol-accounts die vaak rare verhalen over personen verspreiden om zo het publieke debat te saboteren. Zo’n club is bijvoorbeeld KAFKA die via o.a. personen binnen de FNV gesteund wordt. De meeste mensen zijn onbekend is met deze schimmige netwerken die nauwe banden hebben met bestaande machtsposities.

Ik zie liever institutioneel herstel dan gemoraliseer vanuit rancune. Het blijft hangen zo, zonder dat iemand er iets mee opschiet. Dat is zelfsabotage. En het is iets van beide kampen. Nederland is kampioen in moraliserende discussies, vaak op de man, om het maar niet technisch te hoeven maken. Of… om het maar niet politiek en/of inhoudelijk te hoeven maken! Jouw politieke en institutionele opponenten zitten er niet mee als je als kritische groep aan zelfsabotage doet. Sterker nog, zolang enigszins labiele leiders de dissidente groep representeren, is het eenvoudig ze in de publieke ruimte neer te sabelen.

Positieve insteek bij het bestrijden van desinformatie

Het wantrouwen kan ik echt wel plaatsen, zeker na alle censuur, misinformatie van overheidswege, bijna-beroepsverboden etc., maar ik wil dat iets relativeren terwille van het evenwicht.

Binnen VWS, RIVM, Denktank Desinformatie en VaccinatieAlliantie waren veel goede bedoelingen te vinden. Ja ik weet het, de weg naar de hel is geplaveid met goede bedoelingen. Toch wil ik met de lezer delen hoe ik zelf voorgelicht werd over de aanpak van desinformatie. Zie onderstaand beeldverslag dat naar alle deelnemers van de VaccinatieAlliantie gestuurd werd.

Het idee was dus niet censureren, maar aanvullen en reageren op (vermeende) foutieve informatie, ook om kwetsbare mensen te beschermen. Kwetsbare mensen zijn bijvoorbeeld lager opgeleid; ahum ik reken daar eigenlijk ook sommige alfa’s en gamma’s onder die mogelijk in de Denktank Desinformatie zaten, maar dat terzijde; het gaat dus om mensen die de kennis niet hebben om alle technische en natuurwetenschappelijke discussies te volgen en met wat statistieken en bangmakerij al snel verkeerde keuzes kunnen maken. Die groep wil je bereiken met eerlijke en heldere informatie.

Wat is dan eerlijke en heldere informatie? Wetenschap is geen democratie. “De meeste wetenschappers” zaten er regelmatig naast. Hoe bepaalt de Denktank wat desinformatie is? Ik vind dat een lastige vraag. Bij wetenschap hoort in ieder geval wel openheid. Je moet kennis kunnen nemen van alle feiten, argumenten en zienswijzen. Censuur is dus uit den boze en ook het bewust filteren van informatie is verdacht. Zelfs al tref je soms heel rare zienswijzen.

De terreintheorie

Eerlijk gezegd heb ik me niet 100% ingelezen in de terreintheorie, maar als ik het goed volg wordt je ziek door dingen in de omgeving (terrein). Virussen zouden niet bestaan en eigenlijk afvalpakketjes (exosomen?) zijn. En dus zijn vaccins nutteloos. Vaak wordt een beroep gedaan op de tijd van Pasteur en een soort vergeten of verborgen wetenschap, een patroon dat je wel vaker zit in kringen die putten uit een soort alternatieve realiteit.

Weet je waar ze het meestal niet over hebben?

• Dat er na Pasteur riolering kwam en de ziekmakende terreinen ineens niet meer ziekmakend waren.
• Dat kaartjes met uitbraken van mazelen en kaartjes van gereformeerde vaccin-kritisch gebieden bijna identiek zijn.
• Dat toen de blanke kolonisten in Amerika kwamen, ze ook infectieziekten meenamen waar ze zelf vrijwel immuun voor waren, maar de oorspronkelijke bevolking werden massaal ziek (of erger); een infectieziekte lijkt me toch een betere verklaring dan een grote verandering in het terrein (die was er niet).

Ik durf te wedden dat er een correlatie is tussen bronnen die de terreintheorie steunen en bronnen die de flat-earh theorie steunen.

Van mij mag die terreintheorie best bestaan. Maar voordat je met opvattingen komt die echt heel ver afstaan van wat 99% van de wetenschappers en artsen denken, is het misschien een idee eerst een serieuze studie te doen naar de mainstream theorie?

[begin rant] Ga eerst maar ’s minstens een propedeuse halen in een studie biomedische wetenschappen, life science, geneeskunde o.i.d. en anders gooi ik je per direct in mijn virtuele prullenbak. Dat geldt voor allen die de terreintheorie promoten zonder de gankbare theorie goed bestudeerd te hebben, en dat geldt ook voor hoogleraren ethiek die nauwelijks natuurwetenschappelijke kennis hebben van de mainstream theorie, maar wel totalitaire maatregelen verdedigen met een intellectueel ogende woordenbrij. Mijn geduld met beide groepen geestzuigers is echt zeer beperkt. Hup, ga weg. Weg! Ik heb niet het eeuwige leven in dit lichaam. ;-) [einde rant]

“Wappies” vs “deugsekte” = labels uitdelen

De meeste mensen worden onterecht als “wappie” of iets met “deugsekte” aangeduid, maar een deel van die mensen is wel hardcore. Sommige “wappies” zijn merkbaar labiel. Soms hoor je mensen over “liefde” preken en als je dan op hun tijdlijn kijkt… De “deugsekte” doet het niet veel beter. De mond vol van “wetenschap” maar kom niet aan met een publicatie of een feit of een Nobelprijswinnaar die niet in hun straatje past (hallo HIV-ontdekker Montagnier).

Een aanzienlijk deel van rationele, goed opgeleide en ervaren mensen is min of meer in het “wappiekamp” gedwongen door de crisissfeer en de gelijkgeschakelde media. Als ik het label “wappie” hanteer, doel ik ook op deze zeer redelijke mensen en misschien val ik er zelf ook wel onder. Niet voor niets werd “wappie” voor sommigen een geuzennaam.

Dat ik me wat harder tegen de totalitaire deugsekte afzet heeft veel te maken met het feit dat die club steeds meer voet aan de grond krijgt bij de staatsmacht en multinationale techbedrijven (surveillance capitalism). Daar ligt nu dus de prioriteit voor een vrijheidsminnend mens.

Hopelijk kwets ik niet teveel mensen met de labels. Iemand sprak me er al op aan, en gaf de goede suggestie wat vaker dingen tussen aanhalingstekens te zetten. De groepsvorming en het groepsdenken is er echt, dus de labels zijn nuttig, ook als ze weinig precies zijn. Wie ongevoelig is voor labels trekt zich er toch niet veel van aan; de labels zijn vooral effectief tegen groepsleden. Maar labels verdwijnen nooit, daarvoor is de mens teveel een kuddedier. Dus verwelkom je intellectuele en emotionele eenzaamheid als je niet van labels houdt.

De kloof over de rivier van zelfsabotage overbruggen

Het is een enorme opgave om mensen, die zelf nooit met een andere geestelijke, religieuze of culturele realiteit van doen hebben gehad, van die mogelijkheid te overtuigen. Het zit buiten het eigen psychische frame of paradigma. Dat wordt nog verergerd door bubbels in (social) media. Het contact wordt onmogelijk gemaakt. Dit noodzaakt tot een semi-intellectualistische stijl zoals het taalmodel van ChatGPT dat ook gebruikt; het uitschrijven van voors en tegens, het vermijden van extremen, niet-agressief taalgebruik en het komen tot genuanceerde conclusies. In werkelijkheid is het een teken dat de psychische ruimte ontbeert om sterke emoties en een grote range aan opvattingen te herbergen.

Mensen worden aangevallen op stromannen, op hun connecties (“je wil toch niet gezien worden met…”, “neem je afstand van…”), op uitlatingen uit een ver verleden, op de labels die op hen geplakt zijn… Het meeste is social signaling en beeldvorming geworden. Helaas kun je het niet helemaal negeren, omdat het jou niet negeert.

Een redelijke positie innemen zorgt er al snel voor dat je bij geen enkele groep hoort, de veiligheid van zo’n groep zult moeten missen, en dat je – met wat pech – door beide kampen aangevallen zult worden.

Even tussendoor: Lees ook de recensie door Arthur van Amerongen van het boek De Maakbare Mens van Bina Ayar. Arthur heeft het in de titel van zijn recensie over “bange en moedeloze mensen”. Al lees je maar alleen de eerste alinea! Ja, “of het nu gaat om gezondheid, veiligheid of meningen: alles moet meetbaar en maakbaar zijn in Nederland”.

Uiteindelijk is groupthink op lange termijn zelfsaboterend. Het blijven hangen in loopgraafposities zorgt ervoor dat “wappies” niet meer mee kunnen doen, en dat de “deugsekte” steeds minder het algemene belang zal vertegenwoordigen en daarmee de eigen democratische legitimering aantast.

Integratie hoort m.i. wel bij de oorspronkelijke doelstelling en opdracht van de VaccinatieAlliantie. Zo kreeg ik een vraag van iemand over het belang van DKTP vaccinatie. Als gevolg van de censuur (desinformatiecampagne) in coronatijd was hij het vertrouwen in vaccins kwijtgeraakt. Ik toonde hem o.a. een video van een kind met tetanus; gaf hem ook eerlijke informatie over het feit dat tetanus maar weinig voorkomt, maar wel forse impact kan hebben. Bij deze persoon leek het vertrouwen terug te komen, juist omdat ik ook richting de overheid en m.b.t. censuur best kritisch ben. Mensen zoals hij willen niet gedwongen worden, willen geen censuur, willen geen juiste informatie door de strot geduwd krijgen; dan verliezen ze juist het vertrouwen.

Soms vrees ik dat een censurerend establishment het vertrouwen in de eigen bevolking is kwijtgeraakt. Rapporten over anti-overheidsextremisten zijn mogelijk vooral een reflectie van een extremistisch establishment. Dit establishment zal zelf weer moeten werken aan het terugwinnen van vertrouwen. Dat gaat niet door “desinformatie” te bestrijden door burgers als kinderen te behandelen. Ook is het juist de overheid die de meeste tools in handen heeft om hier meters te maken.

Hoe verder?

Er is geen winst te behalen aan het steunen van een zelfsaboterende groep. Ik hoop dat ik de vinger op de zere plek heb gelegd. En ik weet echt drommels goed dat er veel meer constructief ingestelde mensen zijn en dat de echt hopeloze gevallen ver in de minderheid zijn. Maar ik weet ook drommels goed hoe zwakke plekken misbruikt worden door het establishment.

Je komt al snel tussen twee vuren. Het is begrijpelijk dat steeds meer mensen denken, “ieder voor zich en God voor allen”. Alleen naïeve idioten, of mensen die van een interessante uitdaging houden, wagen zich nog aan een integratieve poging. Ik hou van zo’n interessante uitdaging, maar ook van een goed boek op het zomerse strand. Onderwijl laat ik dit thema nog een beetje sudderen.

Ik overweeg om VWS of de staatssecretaris te benaderen voor een reactie. Maar eerst wil ik een integraal document brijen van mijn stuk over groupthink en deze blogpost, zodat ik het als een soort “overwegingen bij groepsdenken en polarisatie” kan aanbieden. Ik vrees dat de reactie er niet zal komen of lauw zal zijn, dus t.z.t. is misschien wat hulp welkom om de thematiek op de agenda te zetten.

Tegen die tijd hoop ik dat het meest vloeibare en beweeglijke kamp al wat aan introspectie gedaan heeft, en ook de positie van het tegenkamp beter begrijpt d.m.v. inleving, zodat het ook klaar is voor een werkelijke dialoog. Zo’n dialoog moet geen zoethoudertje worden; oprechtheid is een roos met doornen.

In het artikel over Boethius en Christian Rosencreutz was sprake van een soort vrouwelijke engel die de zoeker inspireert. In sommige sprookjes is een vergelijkbare dame enkel te kussen door eerst een doornenbos rond het kasteel te overwinnen. De Haagse toren is soms net zo omgeven met een doornenwal. Misschien vinden we er toch nog iets moois, dat nu nog slaapt.

Al vrees ik soms iets anders.

Referenties

• Evert Mouw, 29 mei 2023 – Groepsdenken bij de VaccinatieAlliantie en de Denktank Desinformatie https://www.furorteutonicus.eu/2023-05-29-vaccinatie-groepsdenken
• Eugene Kuzmin, 2018, in The Hermetic Tablet: Boetius as the Godfather of the Rocicrucian Movement
• Ronaldo, GeenStijl, 2 juni 2023 – VWS blijft bijdragen aan nepnieuws op de NPO https://www.geenstijl.nl/5170869/sukkels/
• Arthur van Amerongen, 1 juni 2023 – De maakbare staat van Rutte: dystopisch, doodziek en vol bange en moedeloze burgers. Emigreer nu het nog kan! – column/recensie van De Maakbare Mens van Bina Ayar https://www.hpdetijd.nl/2023-06-01/de-maakbare-staat-van-rutte-dystopisch-doodziek-en-vol-bange-en-moedeloze-burgers-emigreer-nu-het-nog-kan/